Kardeş Kıskançlığı
Kanlım Olsun Kardeşim Olsun
Belki de insanoğlunun var olduğundan beri yaşadığı temel duygulardan biri kardeş kıskançlığıdır. Her çocuk yeni kardeşin doğumu ile bu duyguyu az ya da çok yaşar. Burada şiddeti belirleyen genellikle anne-baba tutumlarıyla ve çevrenin bu konuda büyük çocuğa göstereceği hassasiyettir.
Kıskançlık hepimizin doğasında var olan bir duygudur. Ancak özellikle küçük yaşlarda çocuğu ciddi anlamda mutsuz eden, üzen bir duygudur. Çocuğun içe kapanık ya da hırçın, huzursuz olmasına sebep olur.
Çünkü çocuk yeni doğan kardeşi ile ya da evdeki diğer kardeşleri arasında anne- babasının ilgisini paylaşmak durumundadır. Buda çocuklar tarafından pekte tercih edilen bir durum değildir. Bu tür durumlarda çocuk kendisinin diğer kardeşlerine göre daha az sevildiğini ya da onlara göre daha yeteneksiz veya beceriksiz olduğunu düşünür. Bu tür durumlarda anne babadan uzaklaşabilir, kendi içine kapanabilir. Çevresine karşı ilgisiz ya da kayıtsız kalabilir. Ya da tam tersi bir durum da söz konusu olabilir. Çocuk tam tersi hırçın, söz dinlemez ve saldırgan bir tutum takınabilir. Kardeşine öfke duyabilir ve her fırsatta kardeşine şiddet uygulayabilir. Bazen de kardeşine çok fazla sevgi gösterisi yapma gibi iki uç duygu arasında gidip gelebilir.
Özellikle yeni bir kardeşin aileye katılmasıyla birlikte çocuğun evdeki tahtı sarsılmıştır. Anne- babanın ilgisi ister istemez yeni doğan bebeğe kaymıştır. Bu durum çocukta terk edildim, artık sevilmiyorum duygusu yaratır. Her ne kadar anne-baba çocuğa “onu sevmeğe devam ettiklerini” söyleseler de çocukta artık sevilmiyorum duygusu baskındır. Anne, babasının ilgisini artık kardeşi ile paylaşmak durumundadır. Bu duygu bazı çocuklarda anne-babanın ilgisini yeniden ekmek için alt ıslatma, parmak emme gibi regresif durumlara da sebep olabilir. Çocuk bu şekilde annesinin kaybettiği ilgi ve sevgisini yeniden kazanmayı hedefler. Hatta meme emmek, biberon kullanmak isteyebilir, konuşmayı öğrenmiş olmasına rağmen konuşmak yerine isteklerini ağlayarak ya da bebekçe konuşmalar yaparak göstermeye çalışır.
Kardeş kıskançlığı özellikle 2-6 yaş arasında daha yoğun yaşanmaktadır. İki yaştan önce çocuk duygularını tam ayıramadığı ve ifade etmede sorun yaşadığı için kardeş kıskançlığı çok belirgin değildir. Aynı şekilde 6 yaş sonrası da çocuğun okula başlaması, yeni bir çevre kazanması sebebiyle ilgi ve dikkatinin farklı mecralara kaymasından dolayı pek yoğun hissedilmemektedir.
Kardeş kıskançlığını tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmamakla birlikte şiddetini daha aza indirgemek ve çocuğun bu duygudan daha az hasar almasını sağlamak anne baba olarak bizlere düşmekte. Çocuğa doğumdan önce bir kardeşi olacağı açıklanmalıdır. Özellikle küçük çocuklarda zaman kavramı olmadığından söyleme daha hamileliğin çok başında değil, daha fazla annenin karnının daha belirginleşmeğe başladı ve doğuma daha az zamanın kaldığı 6’nci aydan sonra uygun olacaktır.
Aileye yeni bir bebeğin katılacağı, onun çok küçük ve bakıma muhtaç olacağı, anne sütü ile besleneceği, ihtiyaçlarının annesi tarafından karşılanacağı gerçekçi bir şekilde anlatılmalıdır. Kendisinin bebeklik resimleri varsa bebeklik kıyafetleri gösterilerek kendisinin de o kadar küçük olduğu, o dönemde annesinin onunla da ilgilendiği, onunda meme emdiği, altının annesi tarafından temizlendiği detaylı olarak anlatılmalı, varsa bebeklik videoları birlikte izlenmelidir. Onun ne kadar savunmasız ve desteğe ihtiyaç duyacağı anlatılmalı hatta ondan da bebeğin bakımında destek isteneceği açıklanmalıdır. Kardeşi olduktan sonra da onu sevmeye devam edecekleri sık sık çocuğa ifade edilmelidir.
Bebek doğduktan sonra bebeğin bakımında büyük çocuktan yardım istenerek onunda olaya dahil olması sağlanmalıdır. Asla bebek, büyük kardeş zarar verir kaygısı ile ayrı tutulmamalı, anne-baba gözetiminde büyük çocuğun bebeği sevmesine ya da onun yanında zaman geçirmesine izin verilmelidir.
Eğer bebeğe zarar verirse net bir dille hiçbir insana vurulmayacağı, hiç kimseye zarar verilemeyeceği gibi kardeşine de zarar veremeyeceği çok net ve kesin bir dille anlatılmalıdır. Daha sonra onun neden böyle bir davranış sergilediği üzerinde kendisi ile sohbet edilmeli onun duygularını ifade etmesine fırsat verilmelidir. Asla büyük çocuğa kardeşine zarar verdiği için ceza verilmemeli ya da dövülüp, fiziksel ya da sözel şiddete maruz bırakılmamalıdır.
Bebek doğduktan sonra da anne-baba olarak çocukla kaliteli zaman geçirmeye özen gösterilmeli ve çocuğa zaman ayrılmalıdır. Tüm ilgi ve zamanın yeni doğan bebeğe ayrılmasının büyük çocuğun kendini terk edilmiş hissetmesine sebep olacağı unutulmamalıdır.
Eve gelen misafirlere ya da büyükanne, büyükbabalara sadece bebekle ilgilenmemeleri ve esas ilgiyi büyük çocuğa yöneltmeleri tembihlenmelidir. Bebeğe hediye getirmek için size fikir soranlara da bebekle birlikte büyük çocuğa da minik hediyeler getirmeleri rica edilmelidir.
Kardeşine karşı olumlu davranışları mutlaka övgü ile dile getirilmeli hatta ilk dönemlerde bu tür davranışlar ödüllendirilmelidir. Bu ödüller maddi olmaktan daha fazla onu övmek, ona sarılmak tarzında daha fazla onun duygusal olarak kendini iyi hissetmesine sebep olacak nitelikte olmalıdır.
Eğer çocuğu kreşe ya da anaokuluna başlatmayı planlıyorsanız bunu mutlaka doğumdan birkaç ay önce yapın. Kesinlikle doğum sonrasına bırakmayın. Çocukta kardeşim doğdu beni evde istemiyorlar duygusunun oluşmasına fırsat vermeyin.
Ona sen abisin ya da ablasın böyle yapmamalısın tarzında söylemlerde bulunmayın. Unutmayın ki oda sizin ilginize ihtiyaç hisseden bir çocuk. Onu, asla ne diğer çocuklarla ne de kardeşi ile kıyaslamayın. O apayrı bir birey ve onunda kendine ait özellikleri ve güzellikleri var.
Ondan bebeğin bakımında destek isteyebilirsiniz ama onu bebeğin bakımında yardımcınız olarak görmeyin ve ona yaşının üzerinde sorumluluklar vermeyin.
Kardeşler arasında kıskançlığın ve çekişmenin normal olduğunu hiç unutmayın. Bilin ki hepsi büyüyünce bitecek ve kardeşler en yakın can dostlar olacaklar.
Kardeşçe çekişmelerin zihninizde gülerek hatırlayabileceğiniz güzel anılar olması dileklerimle.
Danışmanlık ve Eğitim talepleriniz için aysegulark1@gmail.com adresimden bana ulaşabilirsiniz.